งานเปล เรื่อง salmonella กับ ไก่เนื้อ

ประจำเดือน สิงหาคม 2009
แปลและเรียบเรียงโดย น.สพ.ชัชวาลย์ สอนศรี
ผช.ผจญ. วิชาการ-สุขภาพไก่เนื้อ


Salmonella กับการเลี้ยงไก่เนื้อ
( Salmonella in broiler farms )

จากการศึกษาในประเทศอเมริการพบว่า ลูกไก่ที่เลี้ยงอยู่ภายในฟาร์มที่ได้กินแมลงปีกแข็งภายในโรงเรือน (darking beetle) จะมีการติดเชื้อ Salmonella จากแมลงปีกแข็งก่อนที่ติดเชื้อจากการกินอาหารถึง 72 ชม. ซึ่งจากการศึกษาโดยปล่อยไก่ให้กินแมลงที่อยู่ภายในกรงเลี้ยงโดยเฉพาะ 0-50% ของทั้งฝูง จะพบว่าไก่เนื้อกลุ่มนี้สามารถที่จะติดเชื้อ Salmonella ที่ปนมากับแมลงได้ถึง 20-40% หลังจากกินไปแล้ว 3 สัปดาห์ และหลังจากนั้นจะพบว่า ไก่เนื้อที่เลี้ยงจะมีการติดเชื้อ Salmonella อีกครั้ง 6 สัปดาห์ ซึ่งจากการศึกษานี้สรุปได้ว่า ไก่เนื้อที่กินแมลปีกแข็งจะสามารถติดเชื้อ Salmonella จากแมลงที่กินเข้าไปได้(1)ซึ่งจากที่กล่าวมา ก็จะเป็นการแสดงให้เห้นว่าเชื้อ Salmonella สามารถติดมาได้จากสิ่งที่เราคาดไม่ถึงและนอกจากนี้เชื้อ Salmonella ก็ยังสามารถที่จะติดมาได้กับ น้ำ อาหาร อุปกรณ์ ยานพาหนะ บุคคล โรงเรือนเลี้ยงไก่ได้ ถ้าเราไม่มีการควบคุมให้ดี
แต่ในรายงานฉบับนี้จะเป็นการกล่าวถึงการควบคุมเชื้อ Salmonella ที่ปนเปื้อนมาในอาหารสัตว์โดยการใช้กรด เชื้อ Salmonella นี้จะเชื้อที่สามารถติดต่อไปยังมนุษย์ด้วย ซึ่งอาการที่แสดงในคนนั้นจะพบอาการที่แสดงออกคือ ท้องเสีย อาเจียร และมีไข้ เชื้อ Salmonella เมื่อมันมาสู่ร่างกายแล้ว มันจะไปเกาะที่ลำไส้และมันยังสามารถที่จะปนเปื้อนไปสู่โรงงานแปรรูปได้ด้วย
เชื้อ Salmonella นี้จะสามารถปนเปื้อนได้ทั้งในเนื้อและไข่ไก่ได้ด้วย ซึ่งทั้งนี้ทางประเทศกลุ่มสหภาพยุโรปได้มีการออกกฏระเบียบที่เกี่ยวข้องในการควบคุมเชื้อ Salmonella มาหลายฉบับโดยจุดมุ่งหมายก็เพื่อที่จะป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อไปสู่ไข่และไก่เนื้อที่เลี้ยงเพื่อการบริโภค

แหล่งของการปนเปื้อนเชื้อ Salmonella
วิธีการลดการปนเปื้อนเชื้อ Salmonella จะมีอยู่หลายวิธี ในอนาคตข้างหน้าการใช้ยาปฏิชีวนะในการควบคุมหรือลดการปนเปื้อนเชื้ออาจจะมีการระงับหรือห้ามใช้เพราะอาจจะทำให้เกิดการดื้อยาตามมาได้ ในการควบคุมเชื้อ Salmonella นั้นจะเน้นไปที่การปนเปื้อนเชื้อในไข่และเนื้อที่ใช้ในการบริโภคเป็นหลัก และอาจจะเป็นการควบคุมในเชื้อในบางกรุ๊ปด้วย ในการเคลื่อนย้ายอาหารไก่จะเป็นส่วนหนึ่งที่เป็นปัจจัยเสี่ยงสูงมากที่จะนำเชื้อ Salmonella ไปปนเปื้อนเชื้อสู่ที่อื่นๆ โดยการทำการทดลองที่ประเทศสเปน โดยทำในฟาร์มไก่เนื้อ 44 ฟาร์ม และฟาร์มไก่รุ่น 51 ฟาร์ม ซึ่งจะเป็นการทดสอบความเสี่ยงของการปนเปื้อนเชื้อ Salmonella ภายในฟาร์ม
การจัดการระบบสุขศาสตร์ป้องกันโรคภายในฟาร์มจะเป็นเรื่องที่มีความสำคัญมากในการป้องกันโรค Salmonella ภายในฟาร์ม ในการทดลองครั้งนี้ พบว่าได้มีการสุ่มอาหารไก่กินมา 3.8% และได้มีการตรวจพบ 1.5% ของทั้งหมด ดังนั้นการจัดการเรื่องของการขนส่งอาหารไปที่ฟาร์ม หรือการจัดการการเคลื่อนย้ายอาหารภายในฟาร์มจึงเป็นสิ่งที่มีความสำคัญมาก การจัดการที่ดีจะช่วยลดปัญหาการปนเปื้อนเชื้อ Salmonella ได้ดี และนอกจากนี้การควบคุมการปนเปื้อนเชื้อในวัตถุดิบที่จะนำมาผลิตอาหารสัตว์ก็มีความสำคัญด้วย ซึ่งวิธีที่นิยมก็คือการใช้กรดในการควบคุมการปนเปื้อนเชื้อในวัตถุดิบที่จะนำมาใช้ในการผลิตอาหารสัตว์
การใช้กรดนี้สามารถที่จะควบคุมเชื้อ Salmonella ได้ ซึ่งวิธีการใช้กรดก็ง่ายมากโดยการใช้กรดผสมในอาหารสัตว์ ซึ่งกรดนี้มันจะเข้าฆ่าเชื้อ Salmonella ทันที ซึ่งการผสมกรดนี้อาจจะผสมในช่วงที่ทำการอัดเม็ดอาหารได้เลย หลังจากนั้น กรดที่ผสมอยู่ในอาหารเมื่อไก่มันกินเข้าไปมันก็จะแตกตัวภายในลำไส้ของไก่ ซึ่งในบริเวณนี้กรดมันก็จะสามารถที่จะฆ่าเชื้อ Salmonella ได้อีกครั้งหนึ่ง และการใช้กรดในส่วนสุดท้าย สามารถที่จะนำมาใช้ในการผสมน้ำให้ไก่กินได้ด้วย เพราะว่าเมื่อไก่กินน้ำที่ผสมกรดเข้าไปแล้วมันก็จะสามารถเข้าไปฆ่าเชื้อได้ด้วย ในการเพิ่มจำนวนของเชื้อ Salmonella เป้าหมายหลักมันจะทำการเพิ่มที่ลำไส้เป้นหลัก
เชื้อ Salmonella ที่อยู่ภายในลำไส้มันจะแพร่กระจายออกมากับมูลไก่อกสู่ภายนอกได้ โดยจะปนออกมากับไข่ไก่ มูลไก่ และสิ่งแวดล้อม ภายในฟาร์ม ในการป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อการใช้กรดก็จะเป็นการปฏิบัติที่ดี หรือวิธีการจัดการที่ดี แต่กี่ใช้ยาปฏิชีวนะก็ยังเป็นวีธีการที่ยังใช้ได้ดีอยู่ แต่ในอนาคตอาจจะมีกรห้ามใช้ก็ได้
แต่ถึงอย่างไรก็ตาม วิธีการใช้กรดก็เป็นวิธีในการควบคุมการแพร่กระจายเชื้อ Salmonella ในไก่เนื้อได้ดี แต่วิธีการจัดการก็อาจจะสามารถใช้กรดรวมกับยาปฏิชีวนะในการฆ่าเชื้อภายในตัวไก่ได้ และนอกจากนี้การใช้กรดและกรดไขมันที่จำเป็นในการควบคุมเชื้อ Salmonella ก็สามารถที่จะควบคุมการแพร่ หรือเพิ่มจำนวนของเชื้อได้ ในการทดลองครั้งนี้ได้มีการฉีดเชื้อพิษทับ โดยใช้เชื้อ Salmonella ฉีดในไก่เนื้อ ซึ่งเชื้อนี้จะเป็นชนิด paratyphi B. var. java ซึ่งเป็นเชื้อ Salmonella ที่มักจะพบบ่อยในพื้นที่ทั่วๆไป

การทดลองในพื้นที่ หรือภายในฟาร์ม
เป้าหมายของการทดลองนี้ หรือ รายงานการวิจัยฉบับนี้ เพื่อที่จะใช้กรดในการควบคุมการปนเปื้อเชื้อ Salmonella โดยกรดที่นำมาใช้นั้นจะเป็นหลายๆชนิดรวมกัน และรวมทั้งไขมันที่จำเป็นด้วย ซึ่งกรดทั้งหมดนี้จะผสมในอาหารแล้วอัดเป็นเม็ดออกมา ไก่ที่นำมาทดลองจะเป็นลูกไก่เพศเมีย อายุ 1 วัน จำนวน 120 ตัว และอาหารที่ให้จะเป็นอาหาร 3 ชนิด และจะมีไก่อีกกลุ่มที่ให้อาหารปกติ โดยผสม feed additive จัดเป็นกลุ่มควบคุม ในกลุ่มอาหารทั้ง 3 ชนิด ชนิดแรกจะผสมกรดเพียงชนิดเดียว ปริมาณ 0.3% และอีก 2 ชนิด จะเป็นการผสมกรดแบบรวมกรดหลายๆชนิด
ที่อายุ 8 วัน และที่ 13 จะทำการ Cloacal swab เพื่อนำมาตรวจหาเชื้อ Salmonella โดยการส่งตรวจที่ห้องปฏิบัติการที่ได้รับการรับรอง ซึ่งผลการทดลองพบว่า ไก่ที่กินอาหารที่ผลกรดแบบรวมทั้ง 2 ชนิด จะให้ผลไม่แตกต่างกัน แต่จะมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญกับไก่กลุ่มที่กินอาหารอีก 2 กลุ่มที่เหลือ ดังนั้นสรุปได้ว่าไก่กลุ่มที่กินอาหารที่ผสมกรดและกินน้ำที่ผสมกรด จะมีผลทำให้ระงับการเพิ่มจำนวนของเชื้อ Salmonella ภายในตัวไก่ได้
ในรายงานฉบับนี้ ไม่ได้บอกว่ากรดที่ผสมในอาหารนั้น สามารถที่จะฆ่าเชื้อ Salmonella ทั้งหมด โดยเฉพาะเชื้อที่ผสมในอาหาร แต่จะสามารถฆ่าเชื้อได้ดีในระบบทางเดินอาหารเป็นหลัก และนอกจากนี้ยังสามารถที่จะช่วยลดการกระจายของเชื้อออกสู่สิ่งแวดล้อมหรือภายในฟาร์มได้ ในอนาคตข้างหน้า การใช้กรดที่เป้นชนิดรวมกันหลายๆอย่างจะเป้นสิ่งที่จะนำมาใช้เป้นส่วนมาก และถ้าจะให้ดีอาจจะผสมไขมันที่จำเป็นเข้าไปด้วยก็จะดียิ่งขึ้น เพื่อให้ผลที่ได้มีประสิทธิภาพในการควบคุมเชื้อ Salmonella ในตัวไก่ได้ดีขึ้น

เอกสารอ้างอิง
1. Poult. Sci. 88 , 44-48
2. Albert van dijk .2009.The use of organic acids to reduce salmonella infection , international poultry production , V17(5) : 13-14p.